M. ALİ KAYA
1. Sa’y asıl ve esastır. İnsan için çalıştığının karşılığı vardır. (Necm, 53:39; Mülk, 67:15.) “En iyi kazanç kişinin elinin emeği ile kazandığıdır.” (Buhari, Büyu, 15, 24.) Allah, bu nimetleri kulları için yarattığını bildirerek onlara yeryüzünde dolaşmalarını, yarattığı rızıklardan yiyip içmelerini istemiş; arkasından “Dönüş yalnız Allah’adır” buyurmak suretiyle insanların dünya nimetleri ve zevklerine dalarak kendi varlığını, sonsuz kudretini ve âhiret hayatını unutmamaları gerektiği, zira her nimetin bir sorumluluğu olduğu mesajını vermiştir.
2. Helal yolda çalışmak, Allah yolunda cihaddır ve nafile ibadetten hayırlıdır. (Buhari, Nafakat, 1, 3.) Peygamberimizden zekât isteyen güçlü birisine “Git odun topla ve sat!” emretmiştir. (Ebu Davud, Zekat, 26.)
3. Peygamberimiz (asm) işcinin istihdamı konusunda da “Dürüst işveren kıyamette peygamberler ve şehitlerle haşredilir” (Tirmizi, Büyu, 4.) buyurmuştur. “İyilik ve takvada yardımlaşma emredilmiştir.” (Maide, 5:2.)
4. Sözleşmelere ve akitlere uymak farzdır. “Ey iman edenler! Akitlerinize uyun!” (Maide, 5:1.) emredilmiştir.
5. “Sizden biri kendisi için sevip istediğini kardeşi için de sevip istemedikçe mümin sayılmaz” (Buhari, İman, 6.) buyrulmuştur.
6. İşçinin ücreti önceden belirlenmelidir. (Buhari, Havâlat, 1,2.) İşçinin ücreti alın teri kurumadan ödenmelidir. (İbn-i Mâce, Rehin, 4.) Ödeyecek durumda olduğu halde işçinin üceti ve borcun ödenmemesi zulümdür. (Buhari, havâlat, 1-2.) İşçiyi çalıştırıp hakkını vermeyenler ahirette yüce Allahı karşılarında bulacaktır. (Buhari, İcâre, 10.)
7. Çalıştırılan işciye ve köleye ağır yük yüklenmez, yüklenecek olsa kendisine yardım edilir. (Bakara, 2:286; Müslim, Eyman, 38, 40.) Çalışma esnasında yediğinden yedirilir, giydiğinden giydirilir. (Müslim, Eyman, 38.) işçinin bedenini, ailesini, dostlarını, misafirlerini düşünerek çalışma saatleri ona göre ayarlanır. (Buhari, Savm, 56, 85.)
8. İşçiye namaz, oruç gibi ibadetlerine engel olunmaz, yadımcı olunur. Yoksa “Allah yolundan alıkoyanlar”(Muhammed, 47:1.) zümresine dahil olunur.
9. İşçi de işverenin hukukunu gözetmeli, işini iyi ve sağlam yapmalı ve dürüst olmalıdır ki kazancı helal olsun. (Kasas, 28:26.) Yaptığı işin sorumluluğunu üzerine almalıdır. Hz. Yusuf (as) gibi “Beni ülkenin hazinelerine tayin et! Çünkü ben bu işleri iyi bilir, hazineyi iyi korurum” (Yusuf, 12:55.) demelidir.
10. İşçi ücreti hak etmeli, ücreti yanında hayır dua almalıdır. Zira “Helal kazanının duası makbul olur, haram bir lokma yiyenin kırk gün duası ve ibadeti kabul edilmez.” (Ahmed Naim, Tecrid-i Sarih, 6:357.)
11. İşçi kendisine emanet edilen malı gözü gibi korumalıdır. Allah huzurunda hesaba çekileceğini unutmamalıdır. Peygamberimiz (asm) “Hepiniz çobansınız ve hepiniz güttüğünüzden mesulsünüz!” (Buhari, İstikraz, 20.) buyurmuştur.
12. İşçi işinde hileye kaçmamalıdır. Zira Peygamberimiz (asm) “Bize hile yapan ve bizi aldatan bizden değildir” (Müslim, İman, 43.) buyurur.