M. Ali KAYA
Tekelcilik, mal ve hizmetlerin tek bir kişi veya kuruluş tarafından üretilmesi ve ihtiyaç sahiplerinin bu kişi ve kuruluşa muhtaç durumda olmasıdır. İktisatçılar bu durumda mal ve hizmetin kalitesinin düşeceği ve fiyatın da yükseleceğini öngörürler. Bu sebeple ideal ekonomik sistemlerin serbest rekabete dayalı hür ve özel teşebbüs ekonomisi olduğunu ifade ederler.
Devletin herhangi bir üretim alanını elinde tutması ve satışı tek elden yönetmesi de monopolcülük, inhisarcılık ve tekelciliktir.
**
Osmanlı Hükümeti, Fransa ve İngiltere arasında imzalanan “Ticaret Anlaşmasıyla” tütün ithali yasaklanarak 1862 yılında ilk defa tütün için “İnhisar Kanunu” çıkarıldı ve “İnhisar” adı altında bir kurum oluşturuldu. (http://tr.wikipedia.org/wiki/TEKEL)
1879’da çıkarılan “Rusumu Sitte” Kararnamesiyle tuz, tütün ve alkollü içkilerin inhisarı gelirleri yabancı bankerlere ve daha sonra 1883’de ise “Duyunu Umumiye”ye bırakılmıştır. Daha sonra Tütün İnhisarı İşletilmesi imtiyazı “Memaliki Osmaniye Duhanları Müşterek Menfaa REJİ Şirketi”ne devrolunmuştur.
Nihayet 1930’da Cumhuriyet döneminde 1701 sayılı “Tütün İnhisarı Kanunu” kabul edildi. Tütün, Alkollü İçkiler, Tuz, Barut ve Patlayıcı maddelerle ilgili “İnhisar” hizmetlerini yürütme görevi 1932 yılında kurulan İnhisarlar Umum Müdürlüğü’ne verilmiştir. 1939’da bira, 1942’de çay ve kahve, 1946’da kibrit devlet tekelinde alındı. Sonuç olarak 1946’da “İnhisar” kelimesi atılarak “TEKEL” kurumuna dönüştürüldü. (http://www.tekel.gov.tr/tarihce.html)
**
TEKEL 05.02.2001 tarih ve 2001/06 sayılı Kararı ile özelleştirme kapsam ve programına alındı. 2002- 4733 sayılı Kanun ile İktisat Devlet Teşekkülü Statüsü ile yeniden yapılandırılarak TC.Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’na devredilen Tütün, Tütün Mamulleri , Tuz ve Alkol İşletmeleri Genel Müdürlüğü 4046 sayılı Kanunun 20. maddesi gereğince “TÜTÜN, TÜTÜN MAMULLERİ TUZ VE ALKOL İŞLETMELERİ ANONİM ŞİRKETİ”ne dönüştürüldü.
Alkollü İçkiler Sanayii ve Ticareti A.Ş. 27.02.2004 tarihinde İhaleyi kazanan Nurol, Limak, Özaltın, Tütsab konsorsiyumuna satışı yapılarak devredildi. Böylece TEKEL’ciliğe son verildi. (http://www.tekel.gov.tr/tarihce.html)
**
Özelleştirmede gelinen nokta…
AKP Hükümetinin Isparta Milletvekili Süreyya Sadi Bilgiç, Ağrı Milletvekili Ekrem Çelebi, Yozgat Milletvekili Ertuğrul Soysal tarafından imzalanıp verilen yasa değişikliği şu teklifi teklifi ile…
“Görüşülmekte olan 1/931 sıra sayılı Kanun Tasarısına aşağıdaki maddenin eklemesini teklif ve arz ederim.”
“Madde…: 5/12/1951 tarihli ve 5846 sayılı “Fikir ve Sanat eserleri Kanunun” 47’nci maddesi, “Bakanlar Kurulu Kararı ile memleket kültürü için önemi haiz görülen eserler üzerindeki haklar, hak sahiplerinin münasip bir bedel talep etme hakları saklı kalmak kaydıyla, eser sahibinin ölümünden sonra koruma süresinin bitiminden önce, kamuya mal edilebilir. Bu hususta karar verilebilmesi için eserin, Türkiye’de veya Türkiye dışında Türk vatandaşları tarafından vücuda getirilmiş olması gerekir.
Bakanlar Kurulu Kararında:
1. Eser ve sahibinin adı;
2. Hakları kullanacak makam ve müessese;
3. Hak sahiplerine, talep üzerine ödenecek bedelin nasıl belirleneceği ve bu bedelin hangi kurumlar tarafından ödeneceği;
4. Eserden gelir elde edilmesi halinde bu gelirin hangi gayelere tashih edileceği; yazılır.
Bakanlar Kurulu Kararında belirtilen eserin topluma ulaşması sağlanacak şekilde yayımlanması zorunludur.”
Bu teklif bütün çabalara rağmen AKP’nin “Torba Yasa” uygulamaları ile TBMM’den geçerek yasalaştı.
12 Eylül 1980 ihtilalinin yapıldığı gün olan 12 Eylül 2014 tarihinde Cumhurbaşkanı R. Tayyip ERDOĞAN tarafından imzalanarak “RİSALE-İ NURLAR” Devlet TEKELİ’ne alındı.
Halkın seçtiği ilk Cumhurbaşkanının ilk icraatı bu oldu.
**
Bakanlar Kurulu 25 Kasım’da toplanarak çıkardığı Kararname ile “Kültür Bakanlığı” yerine “Tesbihat ve Cevşen” dahil Bediüzzaman Said Nursi’ye ait Risaleleri Diyanetin TEKEL’ine verdi. İlgi kararname ile “Eser sahibi Sait Okur olan ekli listedeki eserler üzerindeki 5/12/1951 tarihli ve 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’ndan kaynaklanan tüm hak ve yetkiler Diyanet İşleri Başkanlığı’na aittir” denildi.
Bediüzzaman Said Nursî’nin telif ettiği eserlerin tek tek listelendiği Karar’da şu ifadeler kullanıldı: “Ekli listedeki eserler aslına uygun olmak kaydıyla, Diyanet İşleri Başkanlığınca ya da Diyanet İşleri Başkanlığı’nın verdiği izin veya yetki çerçevesinde kişi ve kuruluşlarca işlenebilir, çoğaltılabilir, yayımlanabilir, temsil edilebilir, işaret, ses ve görüntü nakline yarayan araçlarla umuma iletebilir. Diyanet İşleri Başkanlığınca verilen izin ve yetki çerçevesinde hareket edilmediğinin ya da eserin aslına uygun olma koşuluna riayet edilmediğinin tespiti halinde hukukî süreç başlatılır.”
Karar 26 Kasım 2014 tarihli ve 29187 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
TEKEL yasası bu defa RİSALE-İ NUR ESERLERİ için çıkarılmış oldu.
**
Risale-i Nur Müellifi Bediüzzaman ne diyor?
“Ehl-i dünya diyorlar ki: ‘Bize ahkâm-ı diniyeyi ve hakâik-i İslâmiyeyi tâlim edecek resmî bir dairemiz (Diyanet) var. Sen ne salâhiyetle neşriyat-ı diniye yapıyorsun? Sen madem nefye (sürgüne) mahkûmsun; bu işlere karışmaya hakkın yok.”
“Elcevap: Hak ve hakikat inhisar altına alınmaz. İman ve Kur’ân nasıl inhisar altına alınabilir? Siz dünyanızın usûlünü, kanununu inhisar altına alabilirsiniz. Fakat hakâik-i imaniye ve esâsât-ı Kur’âniye, resmî bir şekilde ve ücret mukabilinde, dünya muamelâtı suretine sokulmaz…” (Mektûbat, 2010, s. 116.)